ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ
Είναι ένα αρχέγονο σύστημα που διαθέτει ο οργανισμός μας για να προστατεύεται από οποιονδήποτε εξωτερικό κίνδυνο, ώστε να διασφαλίζεται η επιβίωση του ατόμου.
Τι είναι το σύστημα του στρες;
Ως στρες ορίζεται οτιδήποτε διαταράσσει την ομοιόσταση του οργανισμού και απειλεί την ύπαρξή του. Η λέξη στρες προέρχεται από το ρήμα στραγγαλίζω και δείχνει ακριβώς την ψυχοσωματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός. Για τον λόγο αυτό, ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει ένα εξειδικευμένο σύστημα αντιμετώπισης του στρες.
Επιστροφή στην αρχήΠου βρίσκεται το σύστημα του στρες;
Η κεντρική μονάδα του συστήματος του στρες βρίσκεται στον εγκέφαλο και αποτελείται από τον υποθάλαμο και την υπόφυση, ενώ το περιφερικό τμήμα αποτελείται από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και τα επινεφρίδια. Τα όργανα αυτά σχηματίζουν ένα άξονα από τον εγκέφαλο προς την περιφέρεια, που ονομάζεται άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης -επινεφριδίων.
Επιστροφή στην αρχήΠως λειτουργεί το σύστημα του στρες;
Τα επινεφρίδια και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα εκτελούν τις εντολές που δέχονται από τον υποθάλαμο και την υπόφυση. Στη συνέχεια, τα επινεφρίδια παράγουν την κορτιζόλη και τις κατεχολαμίνες, οι οποίες ενεργοποιούν τους μηχανισμούς εκείνους που θα διασφαλίσουν την επιβίωση του ατόμου. Για τον λόγο αυτό, επιστρατεύεται το αμυντικό σύστημα και οι μηχανισμοί της φλεγμονής, ενώ καταστέλλονται οι ενεργειακά δαπανηρές λειτουργίες, όπως η αναπαραγωγή, ώστε να εξοικονομηθεί ενέργεια για την αντιμετώπιση του στρες.
Επιστροφή στην αρχήΤι συνέπειες επιφέρει το χρόνιο στρες;
Όταν το στρες δεν αντιμετωπιστεί και γίνει χρόνιο επιφέρει μία σειρά από διαταραχές που απειλούν τόσο την ψυχική όσο και την σωματική υγεία. Καταστάσεις που σχετίζονται με χρόνιο στρες, οδηγούν σε:
- υπογοναδισμό
- υπογονιμότητα
- χρόνια ήπια φλεγμονή, η οποία με την σειρά της οδηγεί σε
- αθηρωμάτωση και καρδιαγγειακή νόσο,
- διαβήτη, οστεοπόρωση,
- πρόωρη γήρανση και
- καρκίνο
Ταυτόχρονα, η χρόνια αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης από την ενεργοποίηση του άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης- επινεφριδίων, αλλά και η ενεργοποίηση του συμπαθητικού συστήματος οδηγούν σε:
- υπέρταση
- κεντρική παχυσαρκία
- αϋπνία
- κατάθλιψη.
Τι είναι το σύστημα της επιβράβευσης;
Στον αντίποδα των καταστρεπτικών για την υγεία διαταραχών που επιφέρει το χρόνιο στρες, ο οργανισμός διαθέτει συστήματα επαγωγής των θετικών συναισθημάτων και καταστολής του συστήματος του στρες, όπως το σύστημα της επιβράβευσης, που στόχο έχει την επανάληψη μιας συμπεριφοράς, που είναι επωφελής για την επιβίωση, όπως η πρόσληψη τροφής.
Επιστροφή στην αρχήΠου βρίσκεται και πως λειτουργεί το σύστημα της επιβράβευσης;
Το σύστημα της επιβράβευσης βρίσκεται στον εγκέφαλο και αποτελείται από ένα δίκτυο νευρώνων σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους οι νευρώνες αυτοί χρησιμοποιούν τον νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη. Όταν μία συμπεριφορά σχετίζεται με ικανοποίηση ή επιβράβευση, εκλύεται η ντοπαμίνη που προκαλεί ευχαρίστηση και “εκπαιδεύει” τον εγκέφαλο να επαναλάβει αυτήν την συμπεριφορά.
Επιστροφή στην αρχήΜε ποιο τρόπο το σύστημα της επιβράβευσης σχετίζεται με τον εθισμό και άλλες σοβαρές παθήσεις;
Tο ίδιο κέντρο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την επιβράβευση, είναι υπεύθυνο και για τον εθισμό, με απώτερο σκοπό την επανάληψη μιας συμπεριφοράς, που είναι επωφελής για την επιβίωση. Για παράδειγμα, οι υδατάνθρακες (ζάχαρη) αποτελούν την αποκλειστική πηγή ενέργειας για τον εγκέφαλο. Η πρόσληψή τους οδηγεί σε έκλυση ντοπαμίνης, που προκαλεί ευχαρίστηση και κινητοποιεί τον εγκέφαλο να επαναλάβει αυτήν την συμπεριφορά. Για να το πετύχει αυτό ο εγκέφαλος, αλλάζει την λειτουργία των νευρώνων του, ώστε ο άνθρωπος να είναι λιγότερο ικανός να λαμβάνει αποφάσεις και να ελέγχει την συμπεριφορά του, μειώνοντας έτσι τις αντιστάσεις του στη ζάχαρη. Αυτό οδηγεί στην υπερφαγία, παχυσαρκία και διαβήτη με τις επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία.
Επιστροφή στην αρχή