Τι είναι η Οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση είναι νόσος των οστών, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη οστική αντοχή με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων με ελάχιστο τραύμα. Τα οστά φυσιολογικά βρίσκονται σε μία διαδικασία συνεχούς “ανανέωσης” (οστικός μεταβολισμός). Ειδικά κύτταρα των οστών οι οστεοκλάστες, αποδομούν το παλαιότερο οστό, το οποίο αντικαθίσταται από νέο οστό, που παράγεται από επίσης εξειδικευμένα κύτταρα, τους οστεοβλάστες. Διαταραχή αυτής της διαδικασίας οδηγεί σε οστεοπόρωση.

Ποιά είναι τα αίτια;

Η ηλικία είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου. Όσο μεγαλώνουμε τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος οστεοπόρωσης. Αυτό συμβαίνει γιατί όσο μεγαλώνουμε η διαδικασία της συνεχούς ανανέωσης των οστών φθίνει και επικρατεί η αποδόμηση έναντι της σύνθεσης νέου οστού. Αντίθετα, σε νεαρή ηλικία επικρατεί η σύνθεση του νέου οστού έναντι της αποδόμησης, κάτι που κορυφώνεται στην 3^η δεκαετία της ζωής, όπου και αποκτούμε το μέγιστο της οστικής μας μάζας.

Το γυναικείο φύλο είναι επίσης ένας παράγοντας οστεοπόρωσης, τόσο γιατί οι γυναίκες χάνουν απότομα τα οιστρογόνα τους κατά την εμμηνόπαυση, όσο και γιατί οι άνδρες αποκτούν μεγαλύτερη οστική μάζα.

Η καυκάσια φυλή αυξάνει τον κίνδυνο κατάγματος.

Το θετικό οικογενειακό ιστορικό, επίσης αυξάνει τον κίνδυνο κατάγματος. Σημαντικός παράγοντας κινδύνου είναι η ύπαρξη  οστεοπόρωσης στην οικογένεια, κυρίως η ύπαρξη κατάγματος ισχίου στους γονείς.

Το χαμηλό σωματικό βάρος αποτελεί παράγοντα κινδύνου για οστεοπόρωση.

Ενδοκρινολογικές νόσοι, όπως ο υπερθυρεοειδισμός, ο υπογοναδισμός (χαμηλά οιστρογόνα στις γυναίκες, χαμηλή τεστοστερόνη στους άνδρες), η ανεπάρκεια της βιταμίνης D, και ο υπερπαραθυρεοειδισμός, αποτελούν πιθανά αίτια οστεοπόρωσης και κατάγματος.

Νόσοι όπως η κοιλιοκάκη, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, το πολλαπλό μυέλωμα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα αποτελούν επίσης αιτίες που οδηγούν σε οστεοπόρωση.

Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου με τις τροφές, αλλά και διάφορα φάρμακα όπως τα κορτικοστεροειδή, οι θεραπείες που μειώνουν τα οιστρογόνα στον καρκίνο του μαστού, οι θεραπείες που μειώνουν την τεστοστερόνη στον καρκίνο του προστάτη, τα αντιεπιληπτικά. Ενώ το κάπνισμα, η κατάχρηση του αλκοόλ και η καθιστική ζωή αποτελούν επίσης σημαντικούς παράγοντες κινδύνου.

Ποια είναι τα συμπτώματα και σημεία;

• Ασυμπτωματική
• Πόνος στην μέση
• Απώλεια ύψους
• Κάταγμα
• Παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης (῾῾καμπούρα῾῾)

Ποιες είναι οι επιπλοκές της Οστεοπόρωσης;

Τα κατάγματα σπονδύλων και του ισχίου είναι οι πιο συχνές επιπλοκές, που οδηγούν σε αναπηρία και μείωση της ποιότητας ζωής. Τα κατάγματα ισχίου γίνονται συνήθως μετά από πτώση και πέραν της αναπηρίας σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο θανάτου μέσα σε ένα χρόνο από την στιγμή που θα γίνουν. Από την άλλη, τα κατάγματα των σπονδύλων μπορούν να γίνουν αυτόματα και οδηγούν σε σημαντικό πόνο, απώλεια ύψους ακόμη και παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, την γνωστή ῾῾καμπούρα῾῾.

Πως γίνεται η διάγνωση της Οστεοπόρωσης;

Η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται είτε κλινικά (ύπαρξη κατάγματος με ελάχιστο τραύμα), είτε με την μέτρηση της οστικής πυκνότητας (DEXA scan). Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται η φυσική εξέταση και η λήψη ιστορικού.

Τι είναι η Οστεοπενία;

Οστεοπενία είναι η χαμηλή οστική μάζα, και η διάγνωση γίνεται επίσης με μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Η οστεοπενία μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση και μπορεί, αν συνυπάρχουν παράγοντες κινδύνου να προδιαθέσει σε κάταγμα.

Πρόληψη Οστεοπόρωσης

Η πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι σαφώς προτιμότερη από την θεραπεία της, διότι στην οστεοπόρωση, εκτός από την απώλεια οστού, συνυπάρχει και καταστροφή της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμη. Η πρόληψη της οστεοπόρωσης ξεκινά στα παιδικά χρόνια και κυρίως στην εφηβεία, όπου συντίθεται το οστό, με στόχο να επιτευχθεί το μέγιστο της οστικής μάζας και συνεχίζει στην ενήλικο ζωή, με στόχο την ελαχιστοποίηση της απώλειας οστού. Έξι είναι τα κλειδιά για την πρόληψη της οστεοπόρωσης:

• Υγιεινή Διατροφή με πρόσληψη επαρκούς ποσότητας πρωτεΐνης, φρούτων, λαχανικών και οσπρίων.
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους καθώς το χαμηλότερο από το φυσιολογικό βάρος προδιαθέτει σε απώλεια οστού και κατάγματα, ενώ τώρα ξέρουμε ότι και το παραπάνω από το φυσιολογικό βάρος προδιαθέτει σε κατάγματα των άνω άκρων και των καρπών.
• Ασβέστιο μέσω της κατανάλωσης γαλακτοκομικών με χαμηλά λιπαρά, λαχανικών και κάποιων ψαριών. Το ασβέστιο αποτελεί βασικό δομικό συστατικό των οστών και τα καθιστά πυκνά και δυνατά. Οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση χάνουν καθημερινά ασβέστιο στα ούρα τους. Στα πρώτα 5 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, οι γυναίκες, που δεν λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα, χάνουν περίπου το 5% με 8% της οστικής τους μάζας.
• Βιταμίνη D, μέσω της έκθεσης στον ήλιο. Η βιταμίνη D συντίθεται κατά κύριο λόγω στο δέρμα όταν αυτό εκτίθεται στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου (UVB). Λίγες είναι οι τροφές που περιέχουν αρκετή ποσότητα βιταμίνης D. Η βιταμίνη D βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου, αυξάνει την οστική μάζα και βελτιώνει την ισορροπία. Επιπλέον, φαίνεται, πως έχει πολλαπλές ευεργετικές δράσεις σε διάφορα συστήματα του οργανισμού.
• Άσκηση καθώς τα οστά, όπως και μύες όταν γυμνάζονται γίνονται πιο δυνατά και πιο πυκνά.
• Διακοπή καπνίσματος & υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ καθώς οι δύο αυτές συνήθειες συνδέονται με μείωση της οστικής μάζας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.
• Φαρμακολογική Θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χορηγούνται φάρμακα για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις, όπως σε ασθενείς που κάνουν θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή για κάποια άλλη νόσο, ή σε ασθενείς με οστεοπενία και πολύ αυξημένο κίνδυνο κατάγματος, η φαρμακολογική θεραπεία μπορεί να τους ωφελήσει και να μειώσει τον κίνδυνο κατάγματος. Οι αποφάσεις αυτές πάντα εξατομικεύονται.

Πως Θεραπεύεται η Οστεοπόρωση;

/ / / Αλλαγές στην Ποιότητα Ζωής

Οι παρακάτω αλλαγές στην ζωή των ασθενών με οστεοπόρωση βοηθούν να περιοριστεί η απώλεια οστού και περιλαμβάνουν:

• Μέτρα για την αποφυγή πτώσεων με έλεγχο της όρασης, χρήση κατάλληλων υποδημάτων, έλεγχο του περιβάλλοντος του σπιτιού, αντιμετώπιση της ορθοστατικής υπότασης, θεραπεία της ανεπάρκειας της βιταμίνης D, και φυσιοθεραπεία.
• Ασβέστιο μέσω της κατανάλωσης γαλακτοκομικών με χαμηλά λιπαρά, λαχανικών και κάποιων ψαριών. Το ασβέστιο αποτελεί βασικό δομικό συστατικό των οστών και τα καθιστά πυκνά και δυνατά. Οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση χάνουν καθημερινά ασβέστιο στα ούρα τους. Στα πρώτα 5 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, οι γυναίκες, που δεν λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα, χάνουν περίπου το 5% με 8% της οστικής τους μάζας.
• Βιταμίνη D, μέσω της έκθεσης στον ήλιο. Η βιταμίνη D συντίθεται κατά κύριο λόγω στο δέρμα όταν εκτίθεται στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου (UVB). Λίγες είναι οι τροφές που περιέχουν αρκετή ποσότητα βιταμίνης D. Η βιταμίνη D βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου, αυξάνει την οστική μάζα και βελτιώνει την ισορροπία. Επιπλέον, φαίνεται, πως έχει πολλαπλές ευεργετικές δράσεις σε διάφορα συστήματα του οργανισμού.
• Άσκηση για την οστεοπόρωση καθώς τα οστά, όπως και μύες όταν γυμνάζονται γίνονται πιο δυνατά και πιο πυκνά.
• Υγιεινή Διατροφή με πρόσληψη επαρκούς ποσότητας πρωτεΐνης, φρούτων, λαχανικών και οσπρίων.
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους καθώς το χαμηλότερο από το φυσιολογικό βάρος προδιαθέτει σε απώλεια οστού και κατάγματα, ενώ τώρα ξέρουμε ότι και το παραπάνω από το φυσιολογικό βάρος προδιαθέτει σε κατάγματα των άνω άκρων και των καρπών.
• Διακοπή καπνίσματος & υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ καθώς οι δύο αυτές συνήθειες συνδέονται με μείωση της οστικής μάζας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.

/ / / Φαρμακολογική Θεραπεία

Οι θεραπείες για την οστεοπόρωση διακρίνονται σε αυτές που εμποδίζουν την απώλεια οστού και στις αναβολικές θεραπείες, που αναπλάθουν το οστό. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα Διφωσφονικά, το μονοκλωνικό-αντίσωμα αναστολέας του RANKL η Δενοσουμάμπη, οι εκλεκτικοί ρυθμιστές των οιστρογονικών υποδοχέων ραλοξιφένη και βαζεδοξιφένη και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με οιστρογόνο/προγεστερόνη. Στους αναβολικούς παράγοντες ανήκει η τεριπαρατίδη, που είναι ένα ανάλογο της παραθορμόνης. Η εκλογή των ασθενών θα πρέπει να γίνει προσεκτικά ώστε να ελεγχθεί αν πληρούν τις προϋποθέσεις της κατηγορίας του φαρμάκου που θα λάβουν. Επίσης, οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται από τον ενδοκρινολόγο τους, ο οποίος ελέγχει, την πρόοδο και επιτυχία ή αποτυχία της θεραπευτικής επιλογής αλλά και την ύπαρξη πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών.